ARA
Her çocuk çok bireyseldir; bazıları duygularını kelimelere dökmeyi daha kolay, bazıları ise daha zor bulur. Bu nedenle aile hayatında her zaman olduğu gibi sihirli bir formül yoktur. Ama çocuğunuzun kendi duygularını anlamasına kesinlikle yardımcı olacak şey; duygularını günlük hayatta yaşayan, dikkat eden ve çocuğunu ciddiye alan ve onu duygusal kargaşa içinde özümseyen ebeveynlerdir.
Duygular hakkında konuşmak, çocukların duygusal gelişimi için önemlidir. Bu şekilde duyguların her zaman orada olduğunu öğrenirler ve ayrıca onları adlandırma ve telaffuz etme alıştırması yaparlar. Çünkü çocuklar duygularını kelimelere dökebilirse başkalarıyla da iletişim kurabilirler. Bu noktaya gelmek için; kendilerini rahat hissettikleri ve tüm duygularının orada olmasına izin verildiğini, kabul edildiğini ve tartışıldığını bildikleri hoşgörülü bir ortam yaratmak önemlidir. Duygularla ilgili konuşmalar baskı olmadan yapılmalıdır. Çocuğunuza bu anlarda ihtiyaç duyduğu zaman ve alanı verin.
Bir ebeveyn olarak, çocuğunuzun duygularını hem sözlü, hem de sözsüz olarak ifade etmesine destek olursunuz. Çocukların yavaş yavaş biriktirdiği duygusal öğrenme ve buna bağlı duygusal bilgi karmaşık bir süreçtir.
Duygular hakkında konuştuğumuzda, yalnızca kelime dağarcığı oluşmaz ve öz farkındalık güçlenmekle kalmaz, aynı zamanda empati anlayışı da gelişir. Çocuklar öğrenir; sadece kendilerini daha iyi anlamak ve duygularını sınıflandırmak için değil, aynı zamanda çevrelerindeki diğer insanların duygularını daha iyi 'okuyabilmek' ve onlarla daha iyi ilgilenebilmek için de... Kişinin kendi duygularını algılaması, daha sonraki empatik eylem ve sosyal yeterliliğin temelidir.
Çocuklar çok erken yaşlardan itibaren harika duygularla karşı karşıya kalırlar ve önce onlarla başa çıkmayı öğrenmeleri gerekir. Ebeveynler olarak, çocuklarımızın yoldaşlarıyız, onların duygularını algılıyoruz, onları anlamalarına yardımcı oluyoruz ve yavaş yavaş onları kendi kendilerine düzenlemeyi öğretmeye çalışıyoruz. Peki ebeveynler çocuklarına tam olarak nasıl eşlik edebilir?
Duygular ortaya çıkarsa; örneğin çocuğunuzu kollarınızda veya kucağınızda (isterlerse) tutabilirsiniz. Çok üzgünse ve kendine ait bir alan ihtiyacı duyuyorsa, yakınlarda oturabilirsiniz. Böylelikle sadece ‘orada’ olma ve çocuğunuzu koruma ama aynı zamanda alan ihtiyacına saygı gösterme sinyali vermiş olursunuz.
Ne hissettiğini adlandırmasına yardım edin. Bunu, ‘Şu anda üzgünsün, değil mi?’ diye söze dökerek yapabilirsiniz veya ‘Bu seni çıldırttı, değil mi?’ diye sorabilirsiniz. Çocuğunuza yanıt verin ve tamamen yargısız olmaya çalışın. Çocukların, duygularını açıkça ifade etmeyi öğrenmelerine izin verilmelidir. Ebeveynlerin dinlemesi, tepki vermesi ve açıklama yapması önemlidir.
‘Nedenini söylemek ister misin?’ Konuşursa, özellikle diğer çocukların veya eğitimcilerin konuya dahil olup olmadığını ve duygularını tetikleyip tetiklemediğini sorabilirsiniz.
Özellikle ‘olumsuz’ duygular (örneğin öfke, korku, üzüntü) söz konusu olduğunda, çocukların bunların da normal olduğunu ve bunları gizlemek zorunda olmadıklarını öğrenmeleri gerekir. Ebeveynler olarak siz kendiniz duygularınızla nasıl başa çıktığınızı gözlemleyin ve çocuğunuza bu özel durumda neden üzgün, kızgın veya özellikle mutlu olduğunuzu açıklayın.
Duygularla ilgili güzel, resimli çocuk kitapları edinin. Bu şekilde, bu karmaşık konuyu çocuğunuza daha rahat bir şekilde tanıtabilirsiniz. Ayrıca çocuğunuz seçilen kitaplardan duyguların neler olduğunu öğrenecek ve böylece yelpazesi daha da genişleyecektir.
