Dip balıklarını mı, yüzey balıklarını mı tüketmeliyiz?

Denizin 100 metreden daha derininde, tabana en yakın kısımlarda yaşayan balıklara dip balığı adı verilir. Mezgit, kalkan, lüfer, levrek, çipura, barbun ve kefal; en çok tüketilen dip balıklarıdır. Yüzey balıkları ise denizin yüzeyden itibaren 100 metreye kadar olan kısmında yaşar. Büyük olanları somon, orkinos ve palamut, küçük olanları uskumru, sardalya, istavrit ve hamsidir.

Denizlerdeki görünür ve görünmeyen kirlilik, yüzeye göre dipte daha yoğundur. Bu yüzden dip balıkları kirlilik gibi çevresel etkenlere, yüzey balıklarına göre daha fazla maruz kalırlar. Sağlığa zararlı olan cıva, kadmiyum, kurşun gibi ağır metaller deniz dibine çöker ve tehlikeli bir kirlilik oluşturur. Ağır metal iyonları balıkların vücuduna girerek kaslarında birikebilir. Büyük balıklar küçükler ile avlandığı zaman, küçüklerin kaslarındaki bu toksik yük de büyük balıklara geçer. Özetle balığın kütlesi ve beslenme basamağı arttıkça, vücudundaki ağır metal miktarının da yükselmesi olasıdır.

Balıklar tüketildiğinde, alınan ağır metaller insan vücudunda da birikebilir ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Ağır metal toksisitesi uzun vadede beyin dokusuna zarar vererek merkezi sinir sistemi ve beyin fonksiyonlarında bozulmalara, alzheimer, parkinson ve epilepsi gibi nörolojik hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilir. Ayrıca karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında hasara ve çocuklarda otizme etkisi olabileceğine dair çalışmalar da vardır.

Ağır metal ve kirlilik riskinin görece daha düşük olması nedeniyle yüzey balıkları dip balıklarına oranla daha güvenli ve dolayısıyla sağlıklı olarak değerlendirilir. Yüzey balıkları dip balıklarına göre daha sık tercih edilmelidir.

Kirlilik oranının yüksek olduğu denizlerden avlanan dip balıklarının tüketilmemesi önerilir. Türkiye’de özellikle Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı, kirliliğin en yüksek olduğu denizlerdir. Bu bölgelerden yakalanan dip balıkları yerine yüzey balıklarının tercih edilmesi daha sağlıklı bir seçimdir.

Bebeklerin ve çocukların beyin ve sinir sistemleri yetişkinlere göre daha hassastır ve bu yüzden ağır metal riskine karşı daha duyarlıdır. Hamile ve emziren annelerin, bebeklerin ya da çocukların dip balıklarını kesinlikle tüketmemesi tavsiye edilir.