ARA
Diş çürüğü çocukluklarda en sık görülen ağız içi rahatsızlığından biridir. Süt dişlerindeki çürükler önlenebilir ve geri dönüşümü olan enfeksiyonlardır. Ancak tedavi edilmediğinde ağrı, apse, yetersiz beslenme, azalmış büyüme ve gelişme, konuşma bozuklukları, erken diş kaybı, daimi dişlenmede problemler, çocuklarda özgüven kaybı ve maalesef bazen yaşıtları tarafından sosyal dışlanmayla sonuçlanabilmektedir. Bu nedenle önlenebilir bir hastalık olan diş çürükleriyle mücadelede koruyucu uygulamalar önem kazanmaktadır.
Diş çürüğü nasıl oluşur?
Diş çürüğünde temel sebepler; basit şeker içeren besinler/karbonhidratlar, çürük yapan bakteriler ve hassas diş yüzeyidir. Uygun biçimde temizlenmeyen diş yüzeyi üzerinde biriken gıda artıklarını kullanan bakteriler zamanla asit üreterek diş yüzeyini zayıflatmakta, çürük ve kırılmalara neden olmaktadır.
Hangi çocuklar yüksek çürük riskine sahiptir?
-Annesinde/bakıcısında çürük olan çocuklar: Çürük yapan bakterilerin çocuklara bulaşma yollarından ilki anneleri veya bakıcılarıdır. Tabak, bardak ve kaşıkların ortak kullanımı, emziğin/biberonun anne ağzında temizlenip çocuğa verilmesi, çocukların dudaklarından öpülmesi gibi tükürük alışverişi içeren davranışlar anne/bakıcıdaki çürük yapan bakterilerin çocuğa bulaşmasına neden olmaktadır.
- Diş plağı olan çocuklar: Etkili ve düzgün temizlenemeyen dişler üzerinde gıda artıkları ve bakterilerin oluşturduğu birikintiler oluşur. Diş plağı olarak adlandırılan bu tabaka zamanla bakterilerin oluşturduğu asit salgısıyla çürük oluşumunu başlatmaktadır.
-Öğün aralarında 3’ten fazla şeker içeren gıda tüketen çocuklar: Abur cubur tüketiminin sıklığı çürük riskini arttırmaktadır. Dişler sürekli asitli, şekerli ve yapışkan gıdalarla temasta olduğunda diş plağının temizlenmesi daha zor hale gelmektedir.
-Biberonla uyuyan çocuklar: Uyku sırasında tükürük akışı azalır ve dişler yeterince temizlenemez. Biberondaki süt/şekerli içecekler diş yüzeyinde birikerek bakteriler için havuz oluşturmaktadır.
-Dişleri yeni çıkmakta olan çocuklar: Özellikle süt dişlerinin sürmeye başladığı 1-3 yaşlarında, daimi büyük azıların sürmeye başladığı 5-6 yaşlarında ve diğer büyük azı ve küçük azıların sürmeye başladığı 12-15 yaşlarında diş yüzeyleri henüz olgunlaşmamıştır ve çürümeye daha yatkındır.
Ne yapmalı?
Çürükleri önlemek, geriye döndürmek veya yavaşlatmak için elimizdeki en güçlü silahlar; diyet/beslenme kontrolü, ağız temizliği, fluoridli macun/vernikler, fissür örtücüler (diş aşısı) ve düzenli diş hekimi ziyaretleriyle herhangi bir çürük lezyonunun erken teşhisidir.
1. Beslenme önerileri:
-Özellikle geceleri şekerli sıvı içeren biberonlarla beslemekten kaçınmalı, şekerli içecekler ve yapışkan gıdaların sık tüketiminden mümkün oldukça uzak durulmalı. Şekerli abur cuburlar haftada 1 ile sınırlanmalı, tüketiminden hemen sonra ağız suyla çalkalanmalı.
-Öğün aralarında ‘atıştırmalara’ hayır. Yapılacaksa atıştırmalar ana öğünlerden hemen sonra yapılmalı. Taze ısırılabilen meyveler, bitter çikolata ve kuruyemişler tercih edilmeli.
-Peynir ve yoğurt tüketiminin sıklığı arttırılmalı, bu gıdalar ağız içindeki asit oluşumunu engeller, çürükleri önlemede etkilidir.
2. Ağız temizliği:
-Ebeveynler çocuğun ilk dişi çıktıktan sonra diş fırçalamaya başlamalı. Küçük çocuklar kendi başlarına etkili bir ağız temizliği sağlayamazlar, en az 6-7 yaşlarına kadar ebeveynler çocukların dişlerini fırçalamalı ve sonrasında da çocukları fırçalarken izlemelidir.
-Dişler günde 2 kere, kahvaltıdan sonra ve yatmadan önce fırçalanmalı.
-Çocukların yaşına ve özel ihtiyaçlarına göre diş hekiminin belirlediği uygun boyutta fırça ve fluoridli diş macunu kullanılmalı.
3. Fluorid:
-Fluorid; doğada bulunan bir maddedir. Diş hastalıklarıyla mücadelede kullandığımız en etkili kalkanlardan biridir.
● Dişin en dışındaki mine tabakasını güçlendirerek asit saldırılarına karşı daha dirençli olmasını sağlar.
● Diş plağındaki bakterilerin asit üretimi yapmasını engeller.
● Dişin yumuşayıp zayıflamasını önler.
Fluoridli diş macunları, gargaralar, diş ipleri ve vernikler/jeller koruyucu diş uygulamalarında tercih edilen yöntemlerdir. Çocuklarda hangi yaş gurubu için hangi yöntemin kullanılması gerektiği konusunda uzman diş hekimine başvurulmalıdır.
4. Fissür örtücüler (Diş aşısı) :
-Fissür örtücü; azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerinin girinti ve oluklarının akışkan bir dolgu maddesi ile örtüldüğü koruyucu bir diş tedavisidir. Böylece zor temizlenen, çoğu zaman temizlenemeyen ve çürük başlangıç noktaları olan dişin en derin çukurcukları kapatılarak daha kolay temizlenebilen diş yüzeyleri oluşturulur. Ağza yeni sürmüş olan, çürük riski taşıyan, renklenmeye başlamış dişler için uygun ve etkili bir korunma yöntemidir. Bu şekilde diş; dolgu ile başlayıp daha karmaşık tedavilerle ilerleme riski olan çürük döngüsüne hiç girmeme şansı yakalar.
5. Düzenli diş hekimi ziyaretleri:
-Çocuklarda ilk diş hekimi ziyareti 1 yaşından geç olmamalı. İlk dişler ağızda görülmeye başlandığında beslenme, temizlik ve bakım önerileri için profesyonel yardım alınarak yaşam boyu sağlıklı bir ağız için doğru başlangıçlar yapılabilir.
-Düzenli yapılan ziyaretler ve bakım sayesinde ebeveynlerin eksik veya yanlış bildiği/yaptığı hususlar aydınlatılarak çocukların çürükle hiç tanışmaması, dolayısıyla ağrılı işlemlerle hiç karşılaşmaması ve diş doktoru korkusu (dental fobi) yaşamaması sağlanır.
-Diğer yandan çürük oluşumlarının erken teşhisi, biz diş hekimlerine erken müdahale imkanı vererek bu çürükleri geri döndürebilme şansımızı arttırır.
Çocukların ağız ve dolayısıyla genel sağlıkları için aile ve diş hekimi takım olarak hareket etmeli, gerekli önlemler çok geç olmadan alınmalı ve miniklerimizin gülüşlerini gölgeleyecek tüm pürüzler beraberce ortadan kaldırılmalı.
