ARA
Uyku, insanlar için çok önemlidir. İnsanın kaliteli bir gün geçirmesi, sağlıklı ve güçlü bir bağışıklığa sahip olması hep iyi ve kaliteli bir uyku çekmesiyle doğru orantılıdır. Kaliteli bir uyku sadece yetişkinler için değil, bebekler ve çocuklar için de son derece önemlidir. Bu nedenle daha dünyaya geldikleri ilk günlerden itibaren kaliteli bir uyku alışkanlığı kazanmaları çok önemlidir. Serra Paçacı Doğru ve Nomi Elhadef Levent de My Sleep Journey isimli oluşumlarıyla, bebekler ve çocukların kaliteli ve sağlıklı bir uyku uyuyabilmeleri için ailelere danışmanlık yapıyor. Her ikisi de Amerika’daki International Parenting and Health Instititute’den eğitim alan Doğru ve Levent; bebekler ve çocuklar için kaliteli uykunun önemini, uyku eğitimini ve bebeklerin fiziksel gelişimini desteklemek için çıkardıkları My Sleep Journey Tummy Time Aktivite Yastığı’nı anlattı.
‘Uyusun da büyüsün’ sadece bir ninni değil. Uyku; bebeklerin hem zihinsel, hem fiziksel gelişimi için beslenme kadar elzem bir öge. Sağlıklı ve kaliteli uyku uyuyan bir bebek hem gün içerisinde daha aktif ve meraklı, hem de daha mutlu olur. Buna ek olarak kendi başına oynama becerisi geliştirmesi ve ayının ihtiyacı olan tüm fiziksel adımları da ivedilikle atabilmesi için kaliteli bir uyku olmazsa olmaz... Zaten belki de bu nedenle birlikte çalıştığımız tüm ailelerde, birlikte çalıştığımız süre içinde ayağa kalkma, emekleme, diş çıkarma gibi adımları hep birlikte yaşarız.
Uyku eğitimi, ülkemizde genel olarak kullanılan bir terim olduğu için bizim de yoğun olarak kullandığımız bir sözcük öbeğidir. Fakat aslında yaptığımız şeyi uyku eğitimi olarak tanımlamaktan hoşlanmıyoruz. ‘Minicik bebek; ne eğitimi’ diye düşünen onlarca aileye de bunu anlatmaya çalışıyoruz. İlla bir eğitim olarak adlandırılacaksa, aileye verilen bir eğitim olabilir. Bizim kullanmayı tercih ettiğimiz ifade ise bebeğe sağlıklı ve kaliteli uyku alışkanlığı kazandırmak.
Bebeklerimizin birçoğunu görmüyoruz, birebir tanışmıyoruz bile. Sürecimiz tamamen online olarak ilerliyor ve anne/baba ya da bebeğe bakım verenler ile çalışıyoruz, bebeğe eğitimi kim nasıl verecek yoksa… Uyku eğitimi konusunda onlarca farklı araştırma ve yöntem ailelerin çokça akıllarını karıştırıyor ve onları korkutuyor. Bu kadar bilgi kirliliğinin olduğu bir ortamda bu çok anlaşılabilir. Öte yandan biz uykuya ‘sonuç’ olarak bakıyoruz. Nasıl ki bir yetişkin fazla yemek yediyse ya da aç ise, terlediyse ya da üşüyorsa, o gün çok gergin bir gün geçirdiyse ya da ertesi gün onu çok heyecanlandıracak bir konu varsa uyuyamıyor; bebeklerde de durum böyle. Uyku onlarca faktörün bir sonucu... Dolayısı ile biz; aileye, çocuklarına farklı bir bakış açısı ile bakmayı, onların ritmini ve ihtiyaçlarını anlamayı, uykuyu etkileyen onlarca faktörü değerlendirmeyi öğretmeyi hedefliyoruz. Bu nedenle yöntemimizi de bütüncül bakış açısı olarak tanımlıyoruz. Bu süreç içerisinde bebeğin zorlandığı zamanlar elbette ki oluyor ancak bebeğin gelecekte de tüm zorlanmalarında olacağı gibi annesinin şefkati ile sakinleşmesini ve yeniden denemeye cesaret etmesini hedefleyerek bu süreci tamamlıyoruz
Çalışmayı en çok sevdiğimiz grup, 0-3 ay dediğimiz yenidoğan grubu. Sağlıklı uyku alışkanlıkları doğumdan itibaren kazandırılabilecek bir alışkanlık. Bu ay grubunda hedefimiz, bebeğin henüz hiçbir alışkanlığı oluşmamışken, ebeveynlere bebeğin sağlıklı gelişimi için doğru ve yanlışları, bebeklerinin uykusu konusunda ona nasıl yardım edebileceklerini, en masum desteklerin neler olduğunu ve nelerin sonradan bebeklerini üzecek bir alışkanlığa dönüşebileceğini öğretmek ve destek olmak. Diğer bir grup ise 20 haftalık ve daha büyük olan bebekler... Bu bebeklerde hedef, oluşmuş olan yanlış uyku alışkanlıklarını söndürmek ve yerine yenilerini koymak. Burada da üst sınır 4 yaş… Sonrasında bebek artık farklı dış kaynaklardan kontrolsüz bilgi almaya başlıyor. Yuva, kreş gibi yerlerde sosyalleşirken diğer çocuklardan duydukları, izlediklerinden, hatta evde konuşulanlardan onları ürkütebilen bazı bilgiler duyup bunlardan etkilenerek uykularında sıkıntı yaşayabiliyorlar. Bu durum daha derin korkuları tetikleyebileceği için bize danışan aileleri pedagoglara yönlendiriyoruz.
Doğru uyku eğitimi, bebeğin ihtiyaçları ile bilimi harmanlama olarak tanımlanabilir. Annenin iç güdüleri, danışmandan öğrendikleri, bebeğin mizacı, içinden geçtiği dönem, tabii ki ona konulacak sınırlar… ‘Ben bebeğimi asla ağlatmam, onun her dediğini yapıyorum’ bakış açısına sahip olan aileler bu yola hiç çıkmamalı. Bize göre bebeğe sağlıklı sınırlar koymak, gelişimi için olmazsa olmaz. Uyku eğitiminde de yapmaya çalıştığımız, bebeğin bazı sınırları öğrenmesi. Ancak bunu da yaparken aşırı katı kurallardansa, onunla biraz daha orta yolda buluşmaya ve gerekiyorsa daha küçük adımlarla ilerlemeye çalışıyoruz.
Bunları beş maddede toparlayabiliriz.
1. Karanlık: Bebeğin uykularını karanlık ortamda yaptırmayı öneriyoruz. Aileler gece gündüz ayrımını bilsin düşüncesi ya da dışarıda da uyuyabilsin diye bundan çekiniyorlar. Ancak gece gündüz ayrımını öğreten, salgıladığımız hormonlardır. Karanlık onların daha kolay uykuya geçmesine ve daha uzun süre uykuda kalmalarına yardımcı olur. Ancak uykusu gelmiş ve kendi kendine uyuyabilen bir bebek her yerde uyur.
2. Destekleyici sesler: 0-5 aylık dönemde beyaz gürültü, daha ileriki aylarda ise doğa seslerini kullanabilirler. Bu, uykuya geçmelerine destek olacağı gibi dışarıdan gelen sesleri de perdelemeye yardımcı olacaktır. Genelde 1 yaş civarında kesmeyi öneriyoruz ancak etrafta çok gürültü varsa daha uzun süre de kullanabilirler.
3. Rutin: Hem gece, hem gündüz uykularında mutlaka bir uyku öncesi rutini uygulanmalı. Bu rutin bebeğin ayına göre banyo, kitap, diş fırcalama, müzik/ninni, bebek masajı, masal anlatma gibi farklı unsurları içerebilir ancak önemli olan bebeği dış dünyadan kademeli olarak uzaklaştırıp sakinleştirmektir.
4. Uyku aralıkları: Bebeğinizin ayına uygun uyku pencerelerini öğrenmeli ve onu tam bu zamanlarda yatırmalısınız. Daha uykusu gelmemiş bir bebeği uyutmaya çalışmak ya da aşırı yorulmuş bir bebeği uyutmaya çalışmak eşit derecede zordur. Aynı şekilde gün içerisindeki uyku miktarı, fazla ya da az uyumuş olması; gece uyanmalarına sebep olur.
5. Fiziksel gelişimini desteklemek: Bebekler aylarına göre farklı gelişim adımlarından geçerler. Bu ilk aylarda yüz üstü durabilmek, kollarını bacaklarını hareket ettirmekken, ilerleyen aylarda dönme, emekleme, ayaklanma gibi çeşitlenir. Bu hareketleri zamanı geldiğinde yapabiliyor olmak onları fiziksel olarak yoracak ve yoruldukları için dinlenme (uyku) ihtiyaçları oluşacaktır. Diğer bir konu ise, bu adımları atmak isteyip yapamadıkları durumlarda uyanacak ve sizden destek isteyeceklerdir (özellikle dönmede). Bu yeni öğrendikleri davranışları sıklıkla yapma isteme heyecanı onları uyumaktan alıkoyabilir ve gecenin bir yarısı uyanıp bunları pratik etmek isteyebilirler. İşte bu nedenle rahat bir uyku geçişi için bebeğin ayına uygun gelişimsel adımları desteklemek çok önemlidir. Bu hareketler onlar için yeni olmayı bırakıp günlük hayatlarının bir parçası olmaya başlayınca rahatlayacak ve konforlu uykulara yeniden kavuşacaktır.
İlk aylarda özellikle kundak ile uyuyan bebeklerin boyun ve sırt kaslarını geliştirmeleri için onlara doktorlar tarafından bol bol karın üstü egzersiz önerilir. Bu karın üstü egzersizde zorlanan bebeklerin ağlamaları karşısında ebeveynler hızlıca onların pozisyonunu değiştirmektedir. Oysa ki bu pozisyonda geçirecekleri vakit; onların hem boyun, sırt, kol ve bacak gelişimleri, hem de dönebilme ve emekleyebilme için gerekli hazırlıklara yardımcı olacak. Bütün bunlara ek olarak gaz çıkartabilmelerine de yardımcı olur. Bu nedenle bu adımın gün içinde defalarca yapılması gerekir. My Sleep Journey Tummy Time Aktivite Yastığı ise bu konuda zorlanan bebekler için bu süreci daha eğlenceli ve kolay hale getiriyor. Hışırtılı üst yüzeyi onların ilgisini çekebilmek için özel olarak tasarlandı. Anne ile oynamayı da kolaylaştıran, takılıp çıkarılabilen oyuncakları; hem tummy time aktiviteleri sırasında onları eğlendiriyor, hem de gelecek aylarda bilişsel ve kaba motor becerilerinin gelişimine destek oluyor. Silinebilen ve makinada yıkanabilen, leke tutmayan üst yüzeyi de ebeveynlerin ürünü güvenle kullanabilmesine olanak sağlıyor. Yine bebeklerin fiziksel gelişimlerini desteklemek amacı ile onları düzenli olarak her gün sokağa çıkartmak, parklar ve oyun gruplarına götürmek, yeni bir beceri geliştirdiğinde bunları sıklıkla pratik etmesine fırsat yaratmak çok önemli. Evde kurulabilecek tırmanma setleri ve piklerler, emekleyerek peşinden gitmek isteyebilecekleri kendinden hareketli oyuncaklar yine onların kaba motor becerileri gelişimini destekleyecektir.
