Beden üzerinden eleştiri psikolojik şiddettir!

Özellikle samimiyet ve sınırsızlığın birbirine karıştırıldığı, kişisel alanların net çizilmediği bizimki gibi toplumlarda insanlar tanıdıkları herhangi birinin dış görünüşüyle ilgili o kişinin yüzüne karşı rahatlıkla yorum yapabiliyor. Hangi niyetle söylenirse söylensin, bir insanın bedeniyle ilgili yorum yapmak; o insanın kırılmasına, utanmasına, kendisini yetersiz hissetmesine sebep olabilir. Yalnız, ne yazık ki günümüzde insanların birbirlerine daha ‘Merhaba’ demeden sohbeti ‘Kilo almışsın’, ‘Kilo vermişsin’ gibi yorumlarla başlatmasına öyle alışıldı ki, bu durum fazlasıyla normalleşti. Fazla kilosu olan bir insana kilo aldığını söylemek; o insanın aydınlanıp ‘Aaaa gerçekten kilo mu almışım?!’ diyerek, ertesi sabah sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizi hayatının olmazsa olmazı haline getirmesine yardımcı olmaz. Bir insan, fazla kilosu varsa, muhtemelen bu durumun farkındadır ve bu durumla ilgili bir şey yapmaya dair motivasyonu- en azından o an için- yok denecek kadar azdır. İnsanın kilo almasına sebep olan birçok fiziksel ve psikolojik sebep olabilir. Dolayısıyla, bir insana kilo aldığını söylemek o insana yardımcı olmaz, hatta kendisinin başarısız, tembel ve çekici olmaktan uzak olduğunu düşündürtebilir. Bir insanın sağlığıyla ilgili endişe ettiğiniz için ona kilosuyla ilgili yorum yapsanız bile, bu yorum onun size ve kendisine öfkelenmesine neden olup ona destek olmaktan çok köstek olabilir.

Bir insanın kilo vermesi de sizin için olumlu bir sonuç olabilir; fakat bir insana ‘Çok zayıflamışsın, çok güzel olmuşsun’ diye yorum yapmak, onun kilo almaktan korkmasına ve o insanda yeme bozukluğu oluşumuna sebep olabilir. Kilo verdiği zaman güzel yorumlar alan kişi, kilo aldığı zaman yargılanacağını düşünüp sosyalleşmekten kaçınabilir. İnce bir kişiye, ‘Ne kadar güzel, inceciksiniz’   demek, onun için bir iltifat olmayabilir. İnce olan kişi, herhangi bir hastalıktan dolayı kilo vermiş olabilir ve bu yorum onun hoşuna gitmeyebilir. Ayrıca her insan ince olmayı isteyecek diye de bir kural yok. Bunların yanı sıra, ince bir insan ‘Kilo alsan çok güzel olursun. Kadın dediğin etli butlu olur’ gibi yorumlar da, fazla kilolu insanlara kilosuyla ilgili yorum yapmaktan farksızdır.

Kiloyla ilgili yorumların yanı sıra bir insanın boyuyla, saçıyla, ses tonuyla, burnunun ve gözlerinin şekliyle, bacaklarının kalınlığıyla ilgili yapılan yorumlar da sıklıkla günlük sohbetlerin içinde yerini alıyor. Özellikle ergenlik döneminde yaygın olarak görülen bodyshaming, yetişkinlerde de sık sık görülüyor. Bedene eleştirinin bir tür psikolojik şiddet olduğunun farkında olmayan birçok insan, ‘Roberto Carlos gibi bacakların var’ tarzı benzetmelerle bir tür espri yaptığını varsayıp karşısındaki insanı şiddete maruz bırakabiliyor. Erkekler de kadınlar kadar bedensel özellikleri üzerinden psikolojik şiddete maruz kalabiliyorlar. 

Plastic Surgery Shaming yani estetik cerrahi ya da müdahaleyi tercih etmiş insanlara uygulanan zorbalık da bir tür bodyshaming olarak tanımlanabilir. Aslında özetle, insanları sahip oldukları bedensel özellikler üzerinden eleştirenler, insanları bu özelliklere estetik müdahale ile sahip oldukları için de eleştirebiliyorlar diyebiliriz. Yani herkesi memnun etmek mümkün değil! Bazı insanlar dış görünüşlerinden hoşnut olmayıp estetik müdahaleye başvurmak isteyebilirler. Bu taleplerin sebebi kişiden kişiye değişir. Yalnız, sebebi her ne olursa olsun estetik müdahaleye başvuran her insanı ‘Kendine güveni yok’, ‘Takıntılı’, ‘Estetik olmasa bir şeye benzemiyor’ gibi yorumlarla etiketlemek ve yargılamak oldukça yanlış. Estetik yaptırdıkları için insanlarla dalga geçmek ya da onları eleştirmek de bir tür psikolojik şiddettir. Eğer bir insanın görüntüsüyle ilgili hassasiyeti, işlevselliğini olumsuz yönde etkileyecek kadar derinse -estetik müdahaleye başvursun ya da başvurmasın- yargılanmaya değil desteğe ihtiyacı vardır. Dolayısıyla, insanları değiştirdikleri bedensel özellikler üzerinden de eleştirmenin de kimseye faydası olmaz.

Sosyal medya, bodyshaming’in yaygın olarak görüldüğü platformlardan bir tanesi. İnsanlar, sanal kimliklerin arkasına gizlenip ailelerine, kendilerine veya hayata olan öfkelerini, uzaktan görüp de sahip oldukları şeylerden dolayı haset hissettikleri insanlara, onları genellikle bedenleri üzerinden aşağılayarak yansıtırlar. Yani bodyshaming sanal ortamda en sık uygulanan zorbalıklardan bir tanesidir.

İnsanlar bedenleri üzerinden eleştirildikleri zaman genellikle bir suç işlemiş gibi hissedebilir ve açıklama ihtiyacı duyabilirler. Böyle durumlarda öfke, utanç, suçluluk, çaresizlik hissedilebilir. Kişi oradan uzaklaşmak isteyebilir. Eğer kilonuz ya da bedensel özellikleriniz üzerinden eleştirilirseniz; problemin sizinle değil, psikolojik şiddeti uygulayan kişiyle ilgili olduğunu unutmayın. Sizi bedeniniz üzerinden eleştiren insana, söylediklerinin kırıcı olduğunu söyleyebilirsiniz. İnsanlar genellikle kırıldıklarını dile getirmek istemezler. Bunun sebeplerinden biri, karşı tarafın karşısında güçsüz görüneceğini düşünmesidir. Oysa, psikolojik şiddet karşısında kırıldığını söylemek ve bunu yapan kişiyi uyararak ona sınır koymak; kişinin kendisine sahip çıkması ve karşısındakine durması gerektiği noktayı göstermesidir. Dolayısıyla, bedenimiz üzerinden- kilo veya bedensel özelliklerimiz – eleştirildiğimiz zaman bunu normalleştirmemeli, kırıldığımızı dile getirmeyi denemeli ve karşımızdakini uyararak sınır koymalıyız. Unutmayın; beden üzerinden eleştiri, psikolojik şiddettir!