ARA
Hepimiz çocuklarımız için iyi bir yaşam hayal ediyoruz. Yaşamın saklı anahtarlarına kitap okuyarak yaklaşabileceklerini, hatta belki ulaşabileceklerini biliyoruz içten içe. Okumak sayesinde çocuklarımızın ‘farkında’ bir birey olacaklarına da şüphemiz yok. Peki, okuma ve öğrenme sevgisini çocuklarımıza kazandırmak ve onları okumaya teşvik etmek için neler yapabiliriz?
1. Erken dönemde tanıştırmak: Anne karnındaki bebeğinize bile kitap okuyabilirsiniz. Sesiniz, ritim, kafiyeli heceler, dikkatiniz bebeğinize ve aranızdaki ilişkiye çok iyi gelir. Bebeğiniz doğduktan sonra da istediğiniz anda onu kitaplarla tanıştırabilirsiniz. Burada amaç çocuğa bir şey öğretmekten ziyade bebeğinizin kitaplarla olumlu bir ilişki kurmasıdır. Çeşitli dokular barındıran, ses çıkartan, renkli, yani farklı duyuları hareket geçiren kitaplar bu dönem için güzel bir başlangıca vesile olur.
2. Rutine dahil etmek: Çocuklar rutinleri sever. Planlarını bilmek onları kontrolde ve güvende hissettirir. Tıpkı diş fırçalamak, pijama giymek gibi kitap okumak da çocuğun doğal ve günlük rutinin içinde olabilir.
3. Dağınıklığa izin vermek: Çocuklar istedikleri her yerde bir şeyler okuyabilmeli. İster yerde uzanırken, ister amuda kalkarken, ister koltukta otururken... Kitaplar evin çeşitli yerlerinde olabilir. Unutmayın: Dağınık ev yaşayan evdir.
4. Model olmak: Ebeveynin söylediklerindense yaptıklarıdır mühim olan. Annesi ve babası keyifle kitap okuyan bir çocuğun kitap okuma olasılığı artar.
5. Paylaşmak: Kitaplar, ebeveyn-çocuk arasındaki ilişkiyi ve bağı muazzam şekilde güçlendirebilir. Babasının kendine kitap okuması bir çocuk için en kıymetli çocukluk anılarındandır. Nasıl ki sofralar aile üyelerini bir araya getirir, kitap okuma anları da aile sofraları gibi aile üyelerinin bir araya geldiği ve keyif aldığı bir değere dönüşebilir.
6. Yaşına ve mizacına uyg:un kitaplar seçmek: Her çocuk ve aile biriciktir. Çocuğunuzun yaş seviyesine ve mizaç özelliklerine uygun kitapları araştırmak önemlidir. Hatta zaman zaman ebeveynin, kitabı çocuktan önce okuması faydalı olacaktır. Ebeveynleri aile kültürlerine, yaklaşımlarına ve çocuğun yapısına uygun olmayan içerikleri okumamayı tercih edebilirler.
7. Seçimlerine saygı duymak: İster karikatür, ister çizgi roman, ister dergi… İster polisiye, ister fantastik kurgu…Önemli olan çocuğun arzu ettiği ve keyif aldığı şeyi okumasıdır.
8. Ekran zamanı: Çocukların ekran başında geçirdikleri sürenin yaşıtları için uygun bulunan sürelerde seyretmesi önemlidir. Ekranda rengarenk, çok hızlı bir dünyaya tek bir tuşla erişim mümkündür. Sanal dünyaya gereğinden fazla alışan bir çocuğun kitap okuma alışkanlığını kazanma ihtimali düşer. Zira kitap okumak için dikkati toplamak, sebat etmek gerekmektedir.
9. Kolay erişim sağlamak: Kitapların, çocuğun rahatça erişebileceği şekilde, çocuğun boy hizasında olması önemli. Böylece arzu ettiği anda okuma yapabilir. Montessori Kitaplıkları özellikle erken dönemdeki çocuklar için oldukça elverişlidir.
10. Cezadan kaçınmak: Çocuğa bir davranışının sonucunda yaptırım amaçlı söylenen ‘Bugün evden çıkamayacaksın, kitap okuyacaksın’ gibi bir söylem işleri sarpa sardırır. ‘Kitap okumak sıkıcıdır, kötüdür’ algısı oluşturur. Bu nedenle ceza/yaptırım amaçlı kullanılmaması önemlidir.
11. Coşkuyla karşılamak: Yaptığınız seyahatlerde yerel kütüphaneleri ziyaret etmek, yeni çıkan bir kitabın sizde yarattığı coşkuyu çocuğunuzun görmesi gibi coşkulu deneyimler kitap okuma alışkanlığını besler.
12. Hazırlıklı olmak: Çantanızda çocuğunuzun oyuncaklarına ek olarak, ona ait kitapların da bulunması şahane olur. Dışarıdayken bir şey yapmak istediğinde seçeneklerinin arasında kitabının da hazır bulunması harika bir fırsat olur.
13. Her yerde okumak: Toplu taşımada, parkta, gezide, mağazada, tuvalette… Mümkün olan her yerde kitap okunabilir. Bunu fark etmek çocuk için büyük bir keyiftir.
14. Tekrardaki şifayı görmek: Çocuklar okudukları bazı kitapları tekrar tekrar okumak isterler. Ya o kitapta bir şey öğreniyorlardır ya da okumakta oldukları o kitap çocuğun yaşamındaki önemli bir duygusal konuya parmak basmaktadır. Tekrar tekrar okumaktan çekinmeyin.
15. İmza günleri ve kitap fuarları: Şehrinizdeki kitap fuarlarını ve sevdiğiniz yazarın imza günlerine çocuğunuzla birlikte katılmak şahane olmaz mı?
16. Önce kitap, sonra film: Okunan kitabın filmini izlemek acayip heyecan vericidir. Zihninde kurguladığın karakterler ve mekanlarla karşılaşmak bazen sevindirir, bazen hayal kırıklığına uğratır. Bu deneyimi yaşamak çocuklar için oldukça önemli.
17. Kitap paylaşım grupları: Yurtdışında sık rastladığım ama Türkiye’de çocuk okurlarda maalesef hiç duymadığım bir olgu. Kitap okuma/paylaşım gruplarında aynı kitabı okumuş çocuklarla çeşitli aktiviteler yapılıyor. Yine bu grupta kitap değiş tokuşları da gerçekleştiriliyor. Ülkemizde de neden yaygınlaşmasın?
18. Oyun oluşturun: Kitapları da içine kattığınız oyunlar oluşturabilirsiniz. Kitapların hazine sandığına konup saklanması ve haritayla bulunması, anlatılan konudan hangi kitap olduğunun bulunması gibi. Oyunlar tamamen sizlerin yaratıcılığına kalmış. Hem eğlenceli, hem ilgi uyandırıcı olmaz mı?
19. Hediye edin: Özel günlerde özel kitapları çocuğunuza ve birbirinize hediye edebilirsiniz. Bu, kitapların ne kadar değerli olduğu algısının oluşmasına imkan sağlar. Fakat kitap okuduğu için bir çocuğa ödül vermek sakıncalıdır. Sonucunda ödül alınan bir şey genelde çok da matah bir şey değildir.
20. Kitap okuma hakkında kitaplar okumak: İçindeki karakterlerin kitaplarla olan maceralarını anlatan pek çok kitap mevcut. Bu öyküler çocuklara ilham verebilir.
21. Sesli kitaplar ve elektronik kitap okuyucular: Çağın gerisinde kalmamak mühim. Resim çizerken veya odasını toplarken kitap dinlemekten zarar gelmez. Aynı şekilde gerçek kitapların yerini tutmasa da, yoğun ekran kullanan bir çocuğun kitaba geçişini elektronik bir kitap okuyucuyla (kindle gibi) desteklemek mümkündür.
22. Zorlamayın: Kitap okuma konusunu bir baskı ve zorlama sürecine dönüştürmemekte fayda var. Okumaya direnen bir çocukla küçük adımlarla ilerlemek en sağlıklısı olacaktır.
