ARA
Gıda güvenliği, mevsim fark etmeksizin günlük yaşamda kritik bir öneme sahip. Birçok kişi gıda zehirlenmesini yalnızca sıcak yaz aylarıyla ilişkilendirse de uzmanlara göre kışın risk tamamen ortadan kalkmıyor. Soğuk hava ‘Yiyecek daha geç bozulur’ algısı yaratsa da gerçek tablo çok daha farklı.
Uzm. Dyt. Ceren Turan, en büyük hatanın mevsime güvenmek olduğunu belirtiyor: “Evet, yazın sıcaklık bakterilerin çoğalmasını hızlandırıyor. Ancak kışın risk tamamen bitmiyor, yalnızca şekil değiştiriyor. Kapalı alanlarda toplu yemek tüketimi artıyor, büyük tencerelerde pişen yemekler yavaş soğuyor ve yanlış saklama davranışları zehirlenme vakalarını tetikleyebiliyor. Ayrıca norovirüs gibi viral enfeksiyonlar kış aylarında daha yaygın.” Turan’a göre özellikle evlerde ve restoranlarda pişirilen yemeklerin saatlerce tezgâhta bekletilmesi görünmez bir tehlikenin en büyük sebebi.
Kış aylarında gıda zehirlenmelerini artıran unsurların temelinde insan davranışları bulunuyor:
· Kapalı alanlarda toplu yemeklerin artması
· Büyük miktarda pişirilen yiyeceklerin yavaş soğuması
· Oda sıcaklığında bekleyen yemeklerde bakterilerin hızla çoğalması
· Hasta kişilerin yiyeceklere temas etme ihtimalinin yükselmesi
· Kışın daha sık görülen norovirüs gibi viral etkenler
· Elektrik kesintileri veya ulaşımdaki aksaklıklarla soğuk zincirin bozulması
Turan, “Bakterilerin en hızlı çoğaldığı tehlikeli sıcaklık aralığı 5–60 °C’dir. Bu aralıkta kalan her yiyecek kısa sürede risk oluşturabilir” diyerek doğru saklama tekniklerinin önemini vurguluyor.
Kışın tüketilen bazı yiyecekler özellikle dikkat gerektiriyor. Uzmanlara göre sütlü tatlılar, krema içeren ürünler, pilav, makarna gibi nişastalı yiyecekler, et ve tavuk yemekleri, mayonezli yiyecekler ve uzun süre açıkta kalan hazır ürünler bu dönemde daha yüksek risk taşıyor. Özellikle pirinç ve makarna gibi nişastalı yiyecekler yanlış soğutulduğunda Bacillus Cereus bakterisi hızla çoğalabilir. Bu bakterinin oluşturduğu toksin pişirmeyle yok olmaz.
Dışarıda yemek yiyenlerin güvenliği için ilk izlenimler oldukça önemli. Restoranın genel temizliği, personelin hijyen kuralları, sıcak-soğuk ürünlerin doğru koşullarda tutulması gibi unsurlar tüketici açısından karar verici ipuçları sunuyor. Soğuk ürünlerin 5 °C’nin altında, sıcak yemeklerin ise 60 °C’nin üzerinde tutulması gerekir. Uzun süre açıkta bekleyen, ılık hâle gelen her sıcak yemek risklidir. Müşteri yoğunluğu olan yerlerde hızlı tüketim ve taze pişirme olumlu işarettir.
Gıda zehirlenmeleri çoğunlukla bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı ve ateş ile kendini gösteriyor. Ancak bazı durumlarda gecikmeden tıbbi müdahale gerekiyor. Yüksek ateş, kanlı ishal, şiddetli kusma nedeniyle sıvı alamama, baş dönmesi, idrar miktarında azalma gibi belirtiler acil değerlendirme gerektirir.
Özellikle toksin kaynaklı bazı zehirlenmeler ciddi nörolojik bulgular verebiliyor. Bulanık görme, çift görme, kas güçsüzlüğü veya nefes darlığı gibi belirtilerde hiç beklemeden acile başvurulmalı.
Birkaç basit önlem, kışın artan riskleri büyük ölçüde azaltıyor:
· Sıcak yiyecekleri sıcak, soğuk yiyecekleri soğuk tutun.
· Pilav ve nişastalı yiyecekleri hızla soğutun, 24–48 saat içinde tüketin.
· Artıkları en az 75 °C’ye ısıtarak tüketin, defalarca ısıtıp soğutmayın.
· Çiğ ve pişmiş gıdaları ayırın, kesme tahtalarını karıştırmayın.
· Hazırlık öncesi ve sonrası mutlaka elleri yıkayın.
· Pastörize olmayan süt ve süt ürünlerinden kaçının.
· Şüpheli görünen hiçbir yiyeceği tadına bakarak test etmeyin, doğrudan atın.
İçinde bulunduğumuz dönemde artan zehirlenme haberleri kaygı yaratmış olsa da uzmanlara göre doğru saklama, hızlı soğutma ve hijyen kurallarına dikkat edildiğinde riskin büyük bölümü kontrol altına alınabiliyor. Basit ama kritik önlemler, hem evlerde hem de dışarıda güvenli beslenme için temel oluşturuyor.
