ARA
Çocukların bir şeyler çalma davranışı genellikle farklı faktörlerden kaynaklanabilir ve farklı nedenleri olabilir. Çalma davranışı ya da çalma alışkanlığı olan çocuğun öncelikle yaşı önemlidir. 2 yaş çocuklarında sahiplik kavramı gelişmediğinden, her şey kendilerinindir ve her şeye sahip olmak isterler. Karşıdaki çocuğun elindeki balonu zorla almak gayet doğaldır. ‘Benim, senin, onun’ gibi kavramları algılamayan çocuk marketteki renkli şekerleri rahatlıkla avuçlayabilir.
3-4 yaş arasında ise çocuk yavaş yavaş kendisine ait olmayan şeylerin izin almadan alınmaması gerektiğini öğrenmiştir, ancak sahip olma isteğine karşı koyamaz. Marketteki çikolatayı, annesinin yüzüne mahcup bir ifadeyle bakarak cebine atabilir.
Çocukta çalma davranışının en sık görüldüğü dönem 5-8 yaş arasıdır. Anasınıfı ve ilkokulun başladığı bu dönemde hoşuna giden her şey çocuk için cazibe kaynağıdır ve onun olmalıdır. İzinsiz almamaları gerektiğini bilmelerine rağmen dürtülerine karşı koyamazlar ve arkadaşlarının renkli kalemleri, kokulu silgileri ile eve gelebilirler. Ebeveynler en çok bu dönemde panikler ve kızarlar. Çocuk ise ‘Yolda buldum’, ‘Ödünç aldım’ gibi bahaneler ileri sürebilir. Mülkiyet kavramına tam sahip olmayan çocuk, anne babasının tepkisini anlayamaz. Masanın üzerindeki bozuk paralarla annesinden habersiz bakkala koşup sakız, şeker, çikolata almak, 5-8 yaş çocuğu için gayet doğal olabilir.
Bu yaşlarda ara sıra gerçekleşen ve hırsızlık amacı taşımayan çalma alışkanlığı geçicidir. Biraz eğitim, anne babadan yeterli sevgi ve ilgi ile kendiliğinden kaybolacaktır.
Dikkat çekme: Çocuklar bazen dikkat çekmek veya ilgi görmek için çalabilirler. Özellikle ailelerinden veya çevrelerinden yeterince ilgi görmeyen veya başka şekillerde dikkat çekemeyen çocuklar, çalma gibi negatif davranışlarla ilgiyi üzerlerine çekmeye çalışabilirler.
İhtiyaçları karşılayamama: Bazı durumlarda çocuklar, ihtiyaçlarını veya isteklerini karşılayamadıklarında çalma gibi yanlış yolları tercih edebilirler. Örneğin, bir oyuncak istedikleri halde alamadıklarında veya arkadaşlarına kıskançlık duyduklarında çalma davranışı sergileyebilirler.
Duygusal sorunlar: Çocukların duygusal sorunları veya içsel sıkıntıları varsa, bu durum çalma gibi davranışların ortaya çıkmasına neden olabilir. Örneğin, stresli bir aile ortamı, duygusal ihmal, kaygı bozuklukları veya depresyon gibi durumlar çocukların çalma davranışını tetikleyebilir.
Öğrenme süreci: Bazı çocuklar çalma davranışını, çevrelerinden gözlemledikleri veya öğrendikleri şekilde kullanabilirler. Özellikle çevrede çalma davranışının normal veya kabul edilebilir görüldüğü durumlarda, çocuklar bu davranışı benimseyebilirler.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): DEHB gibi dikkat eksikliği ve odaklanma güçlüğü yaşayan çocuklar, bazen dürtüsellikleri nedeniyle çalma davranışı sergileyebilirler. Bu durumda, çocuğun dikkat eksikliği ve hiperaktivite sorunlarıyla başa çıkması için profesyonel destek gerekebilir.
Değerlerin yanlış algılanması: Bazı çocuklar, çalma davranışını kazançlı veya kabul edilebilir bir yol olarak algılayabilirler. Özellikle çevrelerinden yanlış örnekler alarak, çalmanın doğru bir davranış olduğunu düşünebilirler.
Çocukların çalma davranışını anlamak ve bu davranışı önlemek veya yönetmek için, öncelikle altında yatan nedenleri anlamak önemlidir. Ebeveynler, çocuklarıyla empati, açık iletişim kurarak ve gerekirse profesyonel yardım alarak bu tür davranışların altında yatan sorunları çözebilirler.
Çocuklarda çalma davranışını engelleme stratejileri çeşitli yaklaşımlar gerektirir ve çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve çalma davranışının altında yatan nedenlere göre değişebilir. İşte çocuklarda çalma durumunu engelleme için kullanılabilecek bazı stratejiler:
Değerleri ve etik değerleri öğretme: Çocuklara mülkiyet hakları, empati, saygı ve doğru değerler gibi etik değerlerin öğretilmesi önemlidir. Bu değerlerin güçlendirilmesi, çocukların çalma davranışını önlemede etkili olabilir.
Doğru model olma: Ebeveynlerin ve yetişkinlerin doğru model olması önemlidir. Çocuklar, çevrelerindeki yetişkinlerin davranışlarını gözlemleyerek öğrenirler. Bu nedenle, yetişkinlerin çalma gibi yanlış davranışları sergilememesi ve doğru örnek olması gereklidir.
Empati ve duygusal destek: Çocukların duygusal ihtiyaçlarını anlamak ve onları doğru şekilde desteklemek önemlidir. Empati kurarak, çocuğun duygusal dünyasını anlamaya çalışmak ve ona duygusal destek sağlamak, çalma davranışının önlenmesine yardımcı olabilir.
Aile iletişimi ve açık diyalog: Aile içinde sağlıklı iletişim ortamı sağlamak önemlidir. Çocukların duygularını ifade etmelerine ve düşüncelerini paylaşmalarına olanak tanımak, çalma gibi yanlış davranışların önlenmesine yardımcı olabilir.
Eğitim ve bilinçlendirme: Çocukların çalma davranışıyla ilgili olarak eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yapılabilir. Çocuklara mülkiyet hakları, empati, değerler ve doğru davranışlar konusunda bilgi verilmesi, çalma davranışının azaltılmasına ve önlenmesine yardımcı olabilir.
Olumlu takdir ve ödüllendirme: Çocukların doğru davranışlarına olumlu geri bildirimler vermek ve onları ödüllendirmek, istenmeyen davranışların azalmasına yardımcı olabilir. Özellikle çocuklar, doğru davranışları sergilediklerinde takdir edildiklerini hissettiklerinde, bu davranışları sürdürme eğiliminde olabilirler.
Profesyonel destek: Eğer çocuğun çalma davranışı devam ederse veya ciddi sorunlar ortaya çıkarsa, profesyonel destek almak önemlidir. Çocuk psikologları veya danışmanlar, çocuğun çalma davranışının altında yatan nedenleri belirlemeye ve uygun tedavi ve yönlendirmeleri sağlamaya yardımcı olabilirler.
Bu stratejiler, çocukların çalma davranışını engellemede etkili olabilir. Ancak her çocuk farklı olduğu için, bu stratejilerin uygulanması ve etkili olması için çocuğun bireysel özellikleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır.
